Afazja – co każdy z nas powinien o niej wiedzieć

Najprościej tłumacząc, afazja to utrata zdolności do rozumienia i tworzenia wypowiedzi u osoby, która nie miała wcześniej problemów z porozumiewaniem się z otoczeniem. Nagła utrata zdolności mowy, ale również pisania czy czytania to objawy afazji. Sama afazja nie jest chorobą, jest zbiorem symptomów, które wskazują na uszkodzenie mózgu.

Najczęstszą przyczyną afazji są: udary mózgu  (zablokowanie przepływu krwi do mózgu przez zakrzep), wylewy krwi do mózgu, urazy mózgu (np. wskutek wypadków komunikacyjnych), urazy czaszki, nowotwory i ropnie mózgu (mogące powodować ucisk na struktury mózgu).

Rodzaje afazji

Istnieje wiele klasyfikacji afazji. Jednakże najczęściej wyróżnia się następujące jej rodzaje: ruchową, czuciową, przewodzenia, anomiczną i globalną.

Afazja ruchowa (motoryczna, ekspresyjna) – to zaburzenia w mówieniu, czyli ekspresji języka, a więc w powtarzaniu, spontanicznym wypowiadaniu się i nazywaniu na głos. Osoba, której dotyka ta forma afazji, zdaje sobie sprawę ze swoich problemów w komunikowaniu się. Osoba taka wie, co chce powiedzieć, ale nie potrafi wypowiedzieć ani danego słowa, ani skonstruować zdania. Mowa nie jest płynna, obejmuje zatrzymania. Osoba, dotknięta tą formą afazji ma wrażenie, że jej słowa są „na końcu języka”. Tworzone przez nią zdania są nieskładne i niepoprawne gramatycznie.

Afazja czuciowa (sensoryczna,  impresyjna) – to zaburzenia w zakresie rozumienia języka mówionego i tekstów pisanych. Zaburzenie rozumienia języka mówionego wynikają  z problemów ze zróżnicowaniem i przypisaniem dźwięków mowy. Osoba dotknięta tą formą afazji tworzy płynne wypowiedzi zawierające przypadkowe słowa zestawiane razem, a więc tworzone przez nią komunikaty nie mają sensu. Nie jest ona świadoma swoich problemów z komunikacją i popełnianych przez siebie błędów.

Afazja przewodzenia — to zaburzenia w powtarzaniu słów lub zwrotów.  Jest to stosunkowo rzadko spotykana łagodna forma afazji. Osoba dotknięta tym rodzajem  afazji potrafi czytać, pisać, mówić i rozumieć komunikaty, jednakże ma problem ze znajdowaniem słów, ich parafrazowaniem (zastępowaniem słów), powtarzaniem słów, zdań i fraz. Osoby z afazją przewodzeniową są świadome popełnianych przez siebie błędów, ale mają problem z ich poprawieniem.

Afazja anomiczna — to zaburzenia w nazywaniu. Jest to łagodniejsza postać afazji, w której osoby nią dotknięte potrafią dobrze rozumieć mowę, powtarzać słowa i zdania, ich mowa jest płynna i poprawna gramatycznie, jednakże pełna jest niejasnych słów i opisów słowa, które próbują znaleźć. Opisując słowo, o które im chodzi nie potrafią go nazwać, co powoduje u nich frustrację.

Afazja globalna — to najcięższa postać afazji. Najczęściej występuje bezpośrednio po przebytym udarze czy urazie mózgu. Jej objawy mogą ustąpić w przeciągu kilku miesięcy po przebytym udarze lub przyczynić się do trwałej niepełnosprawności w poważniejszych  stanach. Osoby dotknięte tą formą afazji potrafią wypowiedzieć niewiele rozpoznawalnych słów i raczej nie mówią w języku mówionym. Dodatkowo nie rozumieją lub rozumieją bardzo słabo skierowane do nich wypowiedzi oraz nie potrafią pisać i czytać. 

Afazja u dzieci

Afazja może występować również u dzieci. Najczęściej obawy rodziców związane są z małomównością swoich dzieci czy nieprawidłowym wypowiadaniem przez nie słów. Jednakże podejrzenie afazji u dziecka jest uzasadnione, jeśli mamy do czynienia z dzieckiem 2 – 3-letnim, u którego nie ma postępów w rozwoju mowy.

Objawami afazji u dziecka będzie brak zrozumienia wypowiadanych do niego słów lub sytuacja, gdy dziecko rozumie skierowane do niego słowa, ale nie potrafi odpowiedzieć. Może mieć również problemy w wypowiadania słów dwusylabowych i dłuższych, może zniekształcać słowa i mieć ubogie słownictwo. Należy zaznaczyć, że te symptomy występują przy wyeliminowaniu jakichkolwiek nieprawidłowości w rozwoju narządu słuchu dziecka oraz przy braku jakichkolwiek zaburzeń natury poznawczej czy emocjonalnej. 

W przypadku podejrzenia afazji u dziecka bardzo istotna jest wczesna diagnoza i terapia logopedyczna dopasowana do jego indywidualnych umiejętności. U dzieci widoczne są również szybkie postępy w powrocie sprawności językowej z uwagi na plastyczność mózgu. 

Afazja u dorosłych

Rokowania przy wystąpieniu objawów afazji u osób dorosłych są sprawą bardzo indywidualną. Ciężko ocenić możliwość cofnięcia się objawów i czas powrotu do pełnej sprawności. Postępy w leczeniu uzależnione są od ogólnego stanu klinicznego pacjenta. Osoba z afazją wymaga stałej opieki neurologicznej, fizjoterapeutycznej i psychologicznej. W trakcie leczenia przeprowadza się również wielokrotną ocenę logopedyczną.

Zdarza się, że objawy afazji u dorosłych ustępują samoistnie w przeciągu od 1 do 3 miesięcy szczególnie wówczas, gdy wystąpiły one w wyniku udaru mózgu. Jednakże w cięższych przypadkach rehabilitacja mowy u pacjenta może trwać bardzo długo, nawet kilka lat. Istnieje również ryzyko, iż pacjent może nigdy nie wrócić pełnej sprawności pod względem mowy.

Afazja może zdarzyć się każdemu z nas. Nawet w świecie celebrytów są osoby, które zmagały się bądź nadal walczą z afazją. Są wśród nich takie gwiazdy jak Sharon Stone, Emilia Clarke czy Bruce Willis.