Szkarlatyna – co każdy z nas powinien o niej wiedzieć?

Szkarlatyna to choroba zakaźna rozpoznana i opisana w 1675 roku przez angielskiego lekarza Thomasa Sydenhama. Wywołują ją bakterie paciorkowca β-hemolizującego z grupy A – Streptococcus pyogenes. Produkowana przez te bakterie toksyna — egzotoksyna pirogenna przenosi się drogą kropelkową podczas kaszlu czy kichania i w ten sposób przez błony śluzowe gardła lub uszkodzoną skórę zakaża kolejne osoby. Należy więc unikać bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną oraz z przedmiotami użytkowanymi przez chorego.

Objawy szkarlatyny

Wylęganie się bakterii odpowiedzialnych za rozwój szkarlatyny trwa od 2 do 5 dni. Początkowo chory nie odczuwa żadnych objawów i ma dobre samopoczucie. Choroba atakuje nagle. Pojawia się wysoka gorączka dochodząca nawet do 40 stopni Celsjusza, ból brzucha, gardła i wymioty. Towarzyszy temu powiększenie węzłów chłonnych (głównie szyjnych) oraz „płonące” gardło w żywoczerwonym kolorze. Stąd też pochodzi inna nazwa szkarlatyny — płonica. W ciągu doby pojawiają się zmiany dermatologiczne.

Drobna czerwona wysypka występująca najbardziej intensywnie w pachwinach, na brzuchu, klatce piersiowej i pośladkach to charakterystyczny objaw szkarlatyny. Wysypka jest drobnoplamista, tworzy na skórze ślady jak po uderzeniu szczotką ryżową, a pod wpływem nacisku blednie. Sama skóra staje się szorstka i chropowata w dotyku. Poza tym na policzkach pojawia się rumień, przy zachowaniu bladości okolic nosa i ust.

Język pierwotnie pokryty jest biało-żółtym nalotem, jednakże z czasem w wyniku powiększenia brodawek smakowych, jego kolor staje się krwistoczerwony (tzw. malinowy, truskawkowy  język).  Po ustąpieniu wysypki pojawia się kolejny objaw choroby, jakim jest łuszczenie się skóry. Początkowo obejmuje ono twarz, następnie tułów i klatkę piersiową, a następnie stopy i dłonie.

Co istotne przy szkarlatynie nie występuje katar, kaszel i zapalenie spojówek.

Leczenie płonicy (szkarlatyny)

Płonica wymaga kontaktu z lekarzem pierwszego kontaktu, który może skierować pacjenta do specjalisty chorób zakaźnych. Leczenia szkarlatyny wymaga antybiotykoterapii. Stosowane w tym przypadku są penicyliny i cefalosporyny, a czas ich podawania to najczęściej kilkanaście dni. Antybiotykoterapii nie należy przerywać nawet po ustąpieniu ostrych objawów i polepszeniu samopoczucia. Na płonicę pacjent leczony jest w warunkach domowych, w razie bardzo ciężkiego przebiegu choroby chory może wymagać leczenia szpitalnego. Wymagana jest izolacja i przestrzeganie zasad higieny osobistej.

Zalecane jest właściwe nawadnianie organizmu, lekkostrawna dieta i oszczędzający tryb życia w ostrej fazie choroby. Bardzo istotne jest właściwe rozpoznanie choroby i szybkie podjęcie leczenia, gdyż już w czasie 24 godzin od podania antybiotyku pacjent nie zaraża innych osób. W przypadku niewłaściwego zdiagnozowania choroby i niepodjęcia prawidłowego leczenia chory może zakażać osoby przebywające w swoim otoczeniu nawet przez okres kilku tygodni.

W leczeniu szkarlatyny, oprócz antybiotyków,  stosuje się również leki objawowe zmniejszające gorączkę i ból gardła. 

Po przebyciu choroby mogą pojawić się blizny. Ich leczenie powinno nastąpić po zagojeniu się ran. Można tu wykorzystać różnego rodzaju dostępne preparaty w postaci żeli czy maści.

Niestety nie wynaleziono jeszcze skutecznej szczepionki na szkarlatynę, a jej przechorowanie nie daje odporności na całe życie. Można zarazić się nią i zachorować nawet 2-3 razy w ciągu całego życia.  

Obecnie w dobie gwałtownego rozwoju medycyny,  szkarlatyna nie jest już raczej chorobą śmiertelną, jednakże może powodować powikłania w postaci zapalenia mięśnia sercowego, nerek, powiększenia wątroby i śledziony, utraty przytomności, a także martwicy tkanek dna jamy ustnej i posocznicy (sepsy). Zapalenie płuc, ropne zapalenie zatok przynosowych, zapalenie ucha środkowego, a także ropień okołogardłowy to również możliwe skutki uboczne przebycia choroby.

Szkarlatyna — kto głównie choruje? 

Szkarlatyna to choroba rozpowszechniona na całym świecie. Najczęściej atakuje w chłodnych porach roku (głównie jesienią i zimą) w umiarkowanej strefie  klimatycznej.

Mogą chorować na nią zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe, jednakże najbardziej rozpowszechniona jest wśród dzieci w wieku 5-15 lat. Przedszkole i szkoła stanowią bowiem doskonałe środowisko do szybkiego rozprzestrzeniania się bakterii drogą kropelkową, z uwagi na duże skupiska ludzkie oraz brak przestrzegania zasad higieny osobistej. 

Na płonicę mogą również chorować kobiety w ciąży. Powinny być one wówczas objęte stałą opieką lekarską. Jednakże choroba ta nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia dla matki i jej dziecka.